Türkçe 7. Sınıf
Okuma Yazma / Yapılarına Göre Fiiller
Fiiller yapısına göre üçe ayrılır:
1.Basit Fiiller: Yapım eki almamış fiillerdir. Fiil köklerine gelen çekim ekleri fiilin yapısını değiştirmediği için basit fiiller çekim eki alabilir.
“git-“ basit fiildir. “git-miş” fiili zaman bildiren çekim eki aldığı için bu fiil yine basittir.
2.Türemiş Fiiller: Bir ya da birden fazla yapım eki almış fiillere türemiş fiil denir. Türemiş fiiller, aynı zamanda fiil gövdesidir.
Türemiş fiiller, iki şekilde oluşur:
1) İsim veya isim soylu sözcüklerden türetilmiş fiiller: İsim veya isim soylu sözcüklere yapım eki getirilerek türetilen fiillerdir. “güzel-“ isim soylu bir soylu bir sözcükken”–leş “yapım ekini alarak “güzel-leş” olmuş, fiile dönüşmüştür.
2) Fiil kök veya gövdelerinden türetilmiş fiiller: Fiil kök veya gövdelerine yapım eki getirilerek türetilen fiillerdir. “sev-“ fiil soylu bir sözcüktür. “-il” yapım ekini alarak “sevi-il” olmuştur. Fiilden fiile dönüşmüştür.
3) Birleşik Fiiller: Yeni bir eylemi karşılamak üzere, en az iki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan fiillere birleşik fiil denir. Birleşik fiili oluşturan kelimeler biri veya her ikisi fiil olabilir. Ama en az biri fiil olmalıdır. Bu fiiller de üç başlıkta incelenir.
a) Kurallı Birleşik Fiiller: Yeterlilik ( -ebilmek ), Tezlik ( -ivermek ), Sürerlik ( -edurmak, -ekalmak, -egelmek ), Yaklaşma ( -eyazmak ).
b) Yardımcı Eylemle Yapılan Birleşik Fiiller: İsim soylu sözcüklerden sonra gelen “etmek, olmak, kılmak, eylemek ve buyurmak” yardımcı eylemlerinin kendisinden önceki isimle birleşmesiyle oluşur.